En la actualidad, un poco más del 50% de la población Kichwa mantiene la lengua ancestral (alrededor de 500.000, según censo) es, en su mayoría, bilingüe de Kichwa-castellano (INEC 2010). Estas cifras se deben a que el idioma Kichwa se ve debilitado a causa de una gran migración hacia los sectores urbanos, puesto que muchos indígenas prefieren trabajar en la ciudad realizando quehaceres domésticos, como albañiles en el sector de la construcción u otros trabajos en las fábricas, en lugar de cultivar sus tierras.
Es este contexto el presente proyecto busca que los niños, adultos y especialmente los jóvenes de nuestras comunidades, reaccionen y se den cuenta de la importancia de nuestra cultura y nuestra lengua materna, la cual no tiene que ser olvidada por ningún motivo.
Responsables:
Richard Pineda, Director de Proyecto
Santiago Gualapuro, Co- Director de Proyecto
Soledad Chango, Sub Directora de Proyecto Región Centro
Isabel Balvoa, Sub Directora de Proyecto Región Sur
Cuyo objetivo es fomentar la vitalización lingüística de nuestro idioma materno mediante una competencia de conocimientos con estudiantes de los pueblos y nacionalidades de la región sierra en Ecuador en idioma Kichwa.
PAKTAY / OBJETIVO
PAKTAY
Shinana kallary mishay Kichwa Science Bee yachaykunamanta Kichwa shimipi. Tukuylla kuytsa-wamprakunawan Kichwa shimita alli rimak Ecuador Sierra llaktakunamantawan. Kichwa shimita wiñachinkapak, Kichwa shimita sinchiyachinkapak.
Shinana kallary mishay Kichwa Science Bee yachaykunamanta Kichwa shimipi. Tukuylla kuytsa-wamprakunawan Kichwa shimita alli rimak Ecuador Sierra llaktakunamantawan. Kichwa shimita wiñachinkapak, Kichwa shimita sinchiyachinkapak.
OBJETIVO
Realizar una competencia de conocimientos científicos en Kichwa con los estudiantes de bachillerato (14 – 17 años) de los pueblos y nacionalidades de la región sierra en Ecuador en el idioma Kichwa, para fomentar la revitalización y fortalecimiento lingüístico del Kichwa.
Realizar una competencia de conocimientos científicos en Kichwa con los estudiantes de bachillerato (14 – 17 años) de los pueblos y nacionalidades de la región sierra en Ecuador en el idioma Kichwa, para fomentar la revitalización y fortalecimiento lingüístico del Kichwa.
KAKRIKUCHIK / DESCRIPCION
Tukuylla kuytsa – wampra kichwata yachakkunawan shuk kallariy hatun mishay pukllaykunata rurakripanchik. Kay pukllay mishaypika kayachinchikmi tukuylla harikunata shinallata tukuylla warmikunatapash, chunka chusku (14) watamanta chunka kanchis (17) watakaman. Kikinkunaka killkarinami kankichikkay mishayman yaykunata munashpaka,
kay chimpapurashka pankapi killkaripay.

Shinashpaka kimsa niki mishanakuykunami rurashpa katishun.
Shuk nikipika kaytaka rurakrinchimi ishkay chunka ishkay kitillipi, chaykunaka kanmi: Ibarra, Atuntaqui, Otavalo, Cotacachi, Cayambe, Quito, Latacunga, Pujilí, Saquisili, Ambato, Pelileo, Guaranda, Riobamba, Colta, Guamote, Cañar, Azogues, Cuenca, Saraguro, Loja shinallata Zamorapi.
Ishkay niki mishaypika, kallariy niki mishakkunallami pakta kayta ushan ñukanchiwan. Kay ishkay niki mishaypika kimsa suyu mishaytami rurakrinchik, chaykunami kan kay kuskakunapi: Hanan suyupi (Otavalo), Chawpi suyupi (Ambato), Uray suyupi (Cuenca).
Kimsa nikipika pusak mishakkunallami kakrin. Paykunawanmi tukuchishpa kapashun kay kallary mishay yachaykunamantataka. Chaytaka rurapakrinchimi shuklla hatun shinallata sumak allí kuskapi. Ñami ashtawan willachishpa katishun maypi kakrin kay puchukay pukllay. Chaypi rikunkapak may hatun mishakta rikupakrinchi.Warmi mana kashpaka hari mishakka sumak chaninchatami tarishpa kakrin. Paymanka Galapagosman tukuylla karashkami kachashpa kakrinchik. Shinallata shuk waranka kullkitami chaninchakunapi kushpa kakrinchi. Katikunaman ishkay shinallata kimsa, mishakmanpash kukrinchikmi chaninchakunata.
PAKTACHIKNKAPAK MAÑAYKUNA / REQUISITOS
RURAYKUNA / IMPLEMENTACIÓN O DESARROLLO
Kay kipapakchiruraypika tukuysha kuytsa – wamprakunami pakta kayta ushan. Charinami kan chunka chusku watamanta – chunka kanchis watakaman. Kichwa shimitallami hamuktayta ushana kan. Killkarinami kan www.kisth.org phankapi, shinashpaka shuk kamaykuytami rurana kan.
KILLKARINA PUNCHAKUNA/INSCRIPCIONES : 3-21 de octubre - WAYRU KILLA
Mañashka Phankapi killkarinami kapan 3-21 WAYRU KILLAPI, tukuylla tapuykunata, mañaykunatami allipacha huntachishpa kana kapan,
kay chimpapurashka pankapi killkaripay.
KALLARI NIKI – FASES
KALLARI NIKI – FASE 1 – WAYRU 29 – 29 DE OCTUBRE
Kay nikipika tukuylla kuytsa-wamprakunami ayllaktukushka kakrin. Tukuylla internetpi killkarishkakuna shinashata kamaykukta kushkakunatami ñukanchik apakkuna shinallata yachachikkunawan paykunapa yachayta, rikushpa kakrinchi. Chay kipaka chunka kuitsa wamprakuna ayllaktukushkakunami shuk shuk kitillimanta, shuk kuskapi paktakakrin ñukanchiwan kay kallari niki mishaykunapi.
ISHKAY NIKI – FASE 2 – SASI 19 – 19 DE NOVIEMBRE
Chunkamantaka, ishkayllami kay nikimanka shuk shuk kitillimanta yalikrin . Chay ishkan mishaykunawanka pakta shinallata tinkiykrinchi shuk suyu mishayman tikrachinkapak.
KIMSA NIKI – FASE 3 – KAPAK 10 – 10 DE DICIEMBRE
Kaypika pusak kuytsa-wamprakunashami kakrin, kay mishaypika kimsa hatun mishakkunatami charikrinchi.
CHANINCHA
Kay mishaypika hatun chaninchakuna tiakrin, Galapagosman rinki tukuy payllaytawan, ashtawanpash waranka kullki chaningakunapash tiyakrin.